Tansu Çiller, asıl ismiyle Tansu Pembe Çiller; Türk ekonomist, akademisyen, siyasetçi ve Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki ilk ve tek kadın başbakandır.
Cumhuriyetin ilk ve tek kadın Başbakanı; Tam ismiyle Tansu Pembe Çiller, 24 Mayıs 1946 yılında İstanbul’da gazetecilik ve valilik yapm ş olan Muğla’nın Milas ilçesinden Hüseyin Necati Çiller ile Rumeli Türklerinden, Selanikli Muazzez Çiller’in (1909-1995) tek çocuğu olarak dünyaya geldi. İstanbul, Fındıklı’da, İsmet İnönü (Namık Kemal olarak değişmiştir) İlkokulu’na kaydoldu. Babası Necati Çiller’in Bilecik Valisi olarak atanmasıyla, 1953 yılında, Bilecik Edebali İlkokulu’nun beşinci sınıf öğrencisi oldu. Babasının milletvekilliği adaylığı için emekliye ayrılmasıyla tekrar ailesiyle İstanbul’a dönen Çiller, ilkokul diplomasını Namık Kemal İlkokulu’ndan aldı.
Necati Çiller, Muğla’dan Cumhuriyet Halk Partisi adayı olarak katıldığı 1954 seçimlerinde seçilemedi. Arnavutköy Amerikan Kız Koleji mezunu olan Tansu Çiller, 1967’de Boğaziçi Üniversitesi’nde Ekonomi Bölümü’nü bitirdi. 1963 yılında Özer Uçuran ile dünya evine girdi. Eşiyle birlikte ABD’ye giden Çiller, New Hampshire Üniversitesi’nde yüksek lisans çalışmasını tamamladı ve 1971 ‘de doktorasını Connecticut Üniversitesi’nde verdi. Doktora üstü öğrenimini Yale Üniversitesi’nde devam ettirdi. 1971-73 arasında Franklin & Marshall College’da yardımcı profesör olarak çalıştı. 1974 ve 1975 yıllarında Boğaziçi Üniversitesi’nde asistan profesör olarak görev aldı. 1978 yılında doçent, 1983 yılında profesör oldu. Tansu Çiller ekonomi üzerine 9 yayın kaleme aldı.
DYP Genel Başkanlığı ve Başbakanlık
1993–2002 yılları arasında Doğru Yol Partisi genel başkanlık görevini sürdürmüştür. 1996–1997 yılları arasında Başbakan yardımcılığı ve Dışişleri Bakanlığı görevini üstlenmiştir. Süleyman Demirel’in çağrısıyla siyasete atılan Çiller; ilk defa 1991 Türkiye genel seçimlerinde Doğru Yol Partisi İstanbul milletvekili olarak meclise girmiştir. 1991–1993 yılları arasında Demirel tarafından kurulan koalisyon hükûmetinde Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı olarak yer almıştır.
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Bedrettin Dalan’a kısa süre danışmanlık yaptı. Seçimi takiben, DYP ile Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) arasında kurulan; koalisyon hükûmetinde ekonomiden sorumlu devlet bakanı olarak görev aldı.
Başbakan ve DYP genel başkanı Süleyman Demirel; 16 Mayıs 1993 tarihinde Türkiye’nin 9. Cumhurbaşkanı oldu. Çiller, 8 Haziran’da bakanlık görevinden istifa ettiğini ve DYP genel başkanlığı için aday olduğunu açıkladı. Çiller, ilk turda oylamaya katılan 1.106 delegeden 574’ünün oyunu aldı. İlk turda yeterli oyu alamamasına rağmen Çiller’in yüksek oy almasıyla; öteki adaylar İsmet Sezgin ve Köksal Toptan adaylıktan çekildiklerini açıkladılar. Tansu Çiller, Doğru Yol Partisi Genel Başkanı oldu.
1995 Türkiye genel seçimlerinde partisi %7.35 oy kaybederek 3. sıraya gerilemiştir. 1996 yılında Necmettin Erbakan tarafından Refah Partisi ve Doğru Yol Partisi koalisyonunun oluşturduğu 54. Türkiye Hükümeti’nin kurulmasıyla Çiller’in başbakanlık görevi sona ermiştir. Yeni hükûmette Çiller Başbakan yardımcısı ve Dışişleri bakanı olarak görevlendirilmiştir. Refah Partisi’ni kapatma davası devam ederken Erbakan; Başbakanlık görevini Çiller’e devretmek amacıyla 18 Haziran 1997’de Cumhurbaşkanı Demirel’e istifasını sunmuştur.
Kongrenin ertesi günü, Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından hükûmeti kurmakla görevlendirildi. 25 Haziran 1993’te II. DYP-SHP Hükûmetini kurarak Türkiye’nin ilk kadın başbakanı oldu. Tek aday olarak katıldığı, aynı yılın kasım ayında yapılan DYP 4. Olağan Büyük Kongresinde 1.074 delegeden 1.045’inin oyunu alarak DYP Genel Başkanlığı’na tekrar seçildi. Çiller’in, hükûmetin başına geçmesini takip eden günlerde, 2 Temmuz Sivas ve 6 Temmuz Başbağlar katliamları yaşandı.
Tansu Çiller ve Terörle Mücadele
Verilen düşük yoğunluklu savaş mücadelesinde Türk Silahlı Kuvvetlerinin modernleşmesi çalışmalarına katkı vermiştir. PKK’nın ABD yönetimi tarafından terörist örgütler listesine alınmasını sağlamıştır. 1994 yılının kasım ayında gerçekleştirdiği ziyaretle İsrail’e giden ilk Türkiye başbakanı oldu. Başbakan olarak ekonomiyi doğrudan/dolaylı olarak yönlendiren tüm kamu kuruluşlarını kendine bağlayarak adeta ekonominin tek hakimi oldu. Hazine’den Sorumlu Devlet Bakanı olduğu dönemde fikir ayrılığına düştüğü Merkez Bankası Başkanı Rüşdü Saracoğlu, Çiller’in DYP’nin genel başkanı seçilmesi ve başbakan olarak atanması ile Temmuz 1993’te başkanlık görevinden istifa etti. Tansu Çiller’in faizleri yapay biçimde emirle düşürme girişimi, 1994 başlarında mali piyasalarda krize neden oldu.
Krizin etkilerini yumuşatmak için yürürlüğe konan program paralelinde Tansu Çiller’in imza attığı 5 Nisan kararları kapsamında TL’de yüzde 51 oranla cumhuriyet tarihinin 3. en büyük devalüasyonunu gerçekleşti. Hazine bonosu, tahvil ve repo gelirlerinden alınan yüzde 5’lik vergi oranı kaldırıldı. TEKEL ürünlerine büyük oranlarda zam yapıldı ve ek vergiler getirildi. Akaryakıt vergileri yüzde 10’dan yüzde 25’e çıktı. 8 Temmuz’da 14 aylık bir stand-by anlaşması imzalanarak IMF’nin maddi desteği alındı. Bunun üzerine stand-by anlaşması da fiilen sona erdi. Başbakan, başbakan yardımcısı ve ekonomiden sorumlu devlet bakanı olarak koalisyon hükûmetlerinde bulunduğu 1991-1997 döneminde Türkiye ekonomisi ortalama yıllık %4,9 oranında (1950’den günümüze kadar olan dönemin ortalaması %5’dir) büyümüştür. Ekonomi ile ilgili 9 yayın kaleme almıştır. Mert ve Berk isimlerinde iki oğlu bulunmaktadır.
