Süleyman Demirel ya da tam adı ile Sami Süleyman Gündoğdu Demirel Isparta’nın Atabey ilçesine bağlı İslamköy’de 1 Kasım 1924 günü dünyaya gelmiştir. Hacı Yahya ile Hacı Ümmühan Demirel’in dört çocuğundan ilki olarak dünyaya geldi. İlköğrenimini İslamköy’de, ortaokul ve liseyi Isparta ve Afyonkarahisar’da bitirdi. 1949’da İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesinden yüksek inşaat mühendisi olarak mezun oldu. 1948’de babası Hacı Yahya Demirel’in yeğeninin kızı Nazmiye Hanım ile evlendi. İslamköy’de 1950’de Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğünde çalışmaya başladı. Sulama ve elektrik konularında araştırma yapmak için Amerika Birleşik Devletleri’ne gönderildi.
Türkiye’ye dönüşünde, 1953 yılında Seyhan Barajı inşaatında proje mühendisiyken Başvekil Adnan Menderes’in dikkatini çekti. 1954’de Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Barajlar Dairesi Başkanlığına, 1955 yılında da DSİ Genel Müdürlüğü görevine geldi. Bu arada Eisenhower Vakfının onu bursiyer olarak seçmesiyle yeniden ABD’ye gitti. Fakat askerliğini yapmak için 1960 yılında genel müdürlük görevini bıraktı. 1962-1964 yılları arasında serbest müşavir-mühendis olarak çalıştı. Aynı yıllarda Orta Doğu Teknik Üniversitesinde inşaat mühendisliği alanında dersler verdi. Boğaziçi Köprüsü’nün ilk projesini hazırlayan, ABD’nin uluslararası mühendislik ve müteahhitlik firması Morrison Knudsen Inc.in Türkiye temsilciliğini üstlendi.
Adalet Partisi’ne Giriş
Süleyman Demirel, 28 Ağustos 1962’de siyasi yaşama atılarak Adalet Partisi’ne girdi. Bunun yanında aynı yıl yapılan I. Kongre’de genel idare kuruluna seçildi. AP’lilerin af kampanyası sonucunda eski cumhurbaşkanı Celâl Bayar 22 Mart 1963’te şartlı olarak tahliye oldu. Ardından Ankara’da meydana gelen olaylar sırasında AP genel merkezinin saldırıya uğraması üzerine aktif siyaseti bıraktı. 28 Kasım 1964 tarihinde yapılan Adalet Partisi genel kongresinde; 1679 oydan 1072’sini almasıyla genel başkan oldu. İsmet İnönü hükûmetinin düşürülmesinden sonra Şubat 1965’te Suat Hayri Ürgüplü başkanlığında, Yeni Türkiye Partisi, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi ve Millet Partisi katılımıyla kurulmasını sağladığı 29. Türkiye Cumhuriyeti koalisyon Hükümeti’nde TBMM dışından başbakan yardımcısı ve devlet bakanı olarak görev aldı.
Süleyman Demirel Isparta Milletvekili
1965 genel seçimlerinde Adalet Partisi aldığı %52,8 oy ile tek başına iktidar oldu. Demirel böylece, bu seçimlerde Isparta milletvekili olarak ilk kez TBMM’ye girdi. 27 Ekim 1965’te, 27 Mayıs sonrasının ilk koalisyonsuz hükûmeti olan 30. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’ni kurdu ve Türkiye’nin 12. başbakanı oldu. Süleyman Demirel’in 1965 ile 1971 arasında başbakan olduğu dönemde; Boğaziçi Köprüsü, Ereğli Demir Çelik İşletmeleri ve Keban Barajı gibi büyük yatırımlar başladı.
AP; 12 Ekim 1969 genel seçimlerinde de yüzde 47 oy alarak yine tek başına iktidar oldu. Demirel ikinci hükûmetini 3 Kasım 1969’da kurdu. 11 Şubat 1970’te, 41 AP’li milletvekili bütçe görüşmeleri sırasında; CHP ve öteki muhalefet partileriyle beraber ret oyu vererek Demirel’i istifaya zorladı. Böylece, bütçe 214 kabul oyuna karşılık 224 ret oyuyla güvenoyu alamadı ve Demirel başbakanlıktan istifa etti. Demirel, Mart 1970’te yeni bir hükûmet kurdu ve aynı yıl yapılan 5. Kongre’de yeniden genel başkan oldu. 1970 yılında, Richard Nixon yönetimindeki ABD Hükûmeti Demirel hükûmetinden haşhaş ekiminin yasaklanmasını istedi. ABD’nin bu talebinin, Demirel tarafından reddedilmesiyle ABD-Türkiye ilişkileri iyice gergin hale dönüştü. bunun sonucunda haşhaş meselesi 12 Mart’ın temel sebeplerinden biri oldu.
Kasım 1979’da MHP ve MSP’nin dışarıdan desteğiyle kurulan 6. Demirel hükûmetiyle tekrar başbakan olan Demirel 12 Eylül 1980 Darbesi’ne kadar görevini sürdürdü. Ülkenin büyük boyutlara varan iktisadi sorunları karşısında, 24 Ocak Kararları’nı uygulamak durumunda kaldı. 6 Eylül 1987’deki halk oylaması sonucunda siyaset yasağı kalkan Demirel; DYP genel başkanı Hüsamettin Cindoruk’un istifası ile 24 Eylül 1987’de DYP genel başkanlığa seçilmiştir.
1992’de herhangi bir sosyal güvencesi olmayan vatandaşların sağlık giderlerini karşılamak için “Yeşil Kart” uygulaması başladı. Demirel döneminde, 1992 yılında çıkarılan 3774 sayılı Kanun’la emeklilikte “yaş” şartı tamamen kalktı. Böylece kadınlar 38 ve erkekler 43 yaşında emeklilik hakkı elde etti.
Cumhurbaşkanlığı’na Adaylığı
17 Nisan 1993 tarihinde 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal kalp ve koroner yetmezliğine bağlı tansiyon düşmesi sonucunda yaşamını yitirdi. Süleyman Demirel 4 Mayıs tarihinde, Turgut Özal’ın beklenmeyen ölümü sonucunda boşalan Cumhurbaşkanlığına adaylığını ilan etti. 8 Mayıs günü TBMM’de yapılan seçimin ilk turunda Demirel 234 oyda kalarak yeterli çoğunluğu sağlayamadı. İkinci turda Demirel 225; Kamran İnan (ANAP) 95, Lütfi Doğan (RP) 49, İsmail Cem (CHP) 25 oy aldı. 16 Mayıs’taki üçüncü turda Doğru Yol Partisi dışında; koalisyon ortağı SHP ile MHP desteğiyle 244 oy olan Demirel, Türkiye’nin 9. Cumhurbaşkanı oldu. 18 Mayıs 1996 tarihinde İzmit’te katıldığı bir alışveriş merkezinin temel atma töreni sırasında; İbrahim Gümrükçüoğlu adlı bir eylemcinin ateşli silahla düzenlediği suikast girişiminden yara almadan çıktı.
Görev süresinin bitimine doğru cumhurbaşkanlığı süresinin beş yıl daha uzatılmasını öngören T.C. Anayasası’nın 101. maddesi ilgili değişiklik teklifi, 5 Nisan 2000 tarihinde TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilmedi. TBMM’de 351 sandalyesi bulunan koalisyon ortakları DSP, MHP ve ANAP’ın; liderlerinin mutabakat açıklamalarına karşın; bir kişinin beşer yıllığına iki kez cumhurbaşkanı olabilmesini öngören anayasa değişiklik teklifine verilen oyların 303’te kalmasıyla Demirel köşke veda etmek zorunda kaldı. 16 Mayıs 2000 tarihinde, görevini Ahmet Necdet Sezer’e devretmiştir. Eşi Nazmiye Demirel, Alzheimer hastalığı tedavisi gördüğü hastanede 27 Mayıs 2013’te yaşamını yitirdi. Süleyman Demirel Demokrasi ve Kalkınma Müzesi Isparta’da 26 Ekim 2014 tarihinde hizmet vermeye başladı.
Hastalığı ve Vefatı
13 Mayıs 2015 tarihinde böbrek yetmezliği; kalp yetmezliği ve akut solunum yolları enfeksiyonu sebebiyle Güven Hastanesi’ne yatırılan Demirel; 17 Haziran 2015, saat 02.05’te solunum yolu enfeksiyonu ve kalp yetmezliği nedeniyle hayatını kaybetti. Ölümü üzenine, Türkiye’de 17–19 Haziran tarihleri arasında ulusal yas ilan edilmiştir.
19 Haziran 2015’te; TBMM’deki devlet töreni ile Kocatepe Camii’ndeki dini törenden sonra naaşı memleketi Isparta’ya; ertesi gün memleketi, İslamköy’deki anıt mezar olarak tahsis edilen yerde toprağa verilmiştir.
Süleyman Demirel; Türkiye’nin çok partili sisteme geçtiği 1946’dan sonraki dönemde, 7 hükûmetle en çok hükûmet kuran siyasetçi; Türk siyasetinde İsmet İnönü ve Recep Tayyip Erdoğan’dan sonra en uzun süre görev yapan başbakan; 41 yaşında başbakanlık koltuğuna oturan en genç başbakan; 40 yaşında parti genel başkanı olan en genç politikacı; 30 yaşında bir kamu kurumuna atanan en genç genel müdür rekorlarını kırmıştır.
